Mısır Piramit’lerini andırması sebebiyle ülkemizde “Anadolu Piramidi” olarak da adlandırılan tümülüs, tarihte kral ve soylular gibi önemli kişiler için yapıldığı düşünülen, Latince’de anıt mezarlara verilen isimdir. Yani tümülüs derken bu sözcüğün tümsek sözcüğünden geldiği anlaşılmasın. Orta Asya’daki etimolojik karşılığı “kurgan” olan bu kelime “yorgan” sözcüğünden türeyerek “üzerini örtmek” manasına geliyor olabilir.
“Ölüm sonrası yaşam” ve “öldükten sonra da aynı statüde yaşanacağı” inancı ile yapılan bu son istirahat yerinin içine giriş odası ve asıl oda yapılmaktaydı. Bu mezar odalarına ölen kral, prens veya soylu kimselerin özel eşyaları, hizmetçisi ve eşi gibi kimseler de gömülmekteydi. Defin ve gömü töreni ritüellerinin tamamlanmasının ardından tümülüsün üzeri kum ve çakıl taşları ile örtülerek kapatılmaktaydı.
Bu yapay tepelerin yüksekliği, içerisinde yatanın gösterdiği “etki ve tesir bakımından büyüklüğüne” delalettir. İşin aslı; ölenin üzerine herkes bir sepet toprak getirir dökermiş, böylece en çok sevilen kral en büyük kütleye sahip tümülüsün sahibi olurmuş. Seveni çok olunca dağ olur derler. Bu nedenle “toprağı bol olsun” sözünün de buradan geldiği rivayet edilmektedir.
Dünyanın pek çok ülkesinde bulunan “ölümlülerin ölümsüz hikâyelerini anlatan” bu tümülüslerden 1000’e yakını ülkemizde bulunmaktadır. Manisa Bintepe (100’ün üzerinde tümülüsü ile) Anadolu’nun en çok tümülüsü bulunan konumu ünvanına sahiptir. Buradaki tümülüslerin tarihte ilk kez parayı kullanan Lidya’lılar döneminde yapıldığı bilinmektedir. Bunlardan “yaklaşık 15-20 katlı bina yüksekliğiyle dünyadaki en büyüklerden olma” unvanına sahip olan tümülüs Lidya Kralı Alyattes’e ait olandır.
Önem sıralamasında; “Tanrıların Tahtı” olarak adlandırılan Nemrut Dağı'nda (Nemrut ki Hz. İbrahim’i ateşe atan) bulunan ve “ölümsüzlüğü hedeflediği” bilinen dağın zirvesine Zeus ve Apollon heykellerini yaptıran Kommagene Kralı I.Antiochos’a ait tümülüs (Bu tümülüs kırık kireç taşlarından yapılması sebebiyle aylarca kazılsa bile mezara ulaşılması çok güçtür) bulunmaktadır.
Ankara Polatlı’da; dünyada ahşap mezar odasına sahip tek, Titanik kadar büyük, Galata Kulesi kadar yüksek oluşuyla dikkat çeken, dünyanın en büyük ikinci tümülüsü olan Kral Midas Tümülüsü bulunmaktadır. Kral Midas dokunduğu her şeyi altına dönüştürmek gibi olağanüstü bir güce sahip olmasıyla bilinen ve efsaneye göre “ceza olarak kulakları uzatılarak eşek kulaklarına çevrilen” kimsedir. Bir diğeri de Çanakkale’de bulunan Kızıl gün/Kız öldün Tümülüsü’dür. Bu tümülüs açıldığında içinden Truva Kralının kızının kurban edilerek içine defnedildiği 2.500 yıllık Polyxena Lahdi ortaya çıkartılmıştır.
Şehrimizde 60 adet tümülüs bulunmaktadır. Bunlar Melikgazi İlçemizde; Beştepeler, Hisarcık yolu üzerinde sağlı ve sollu Küçük ve Büyük Kızıltepe, Gültepe, Yılanlı Dağ’ında vd. olmak, Kocasinan İlçemizde Sivas Caddesi Çifte Kümbet’in karşısında Çifte Kümbet tümülüsü, Erkilet’te Hızır İlyas Köşkü’nün altındaki tümülüs, Talas/Ali Dağı’nda, Develi, Sarıoğlan, Felahiye, Yahyalı, Yeşilhisar, Akkışla, Pınarbaşı’nda bulunan diğer Tümülüslerdir.
